Czytelniczka poprosiła o udzielenie informacji dotyczącej spadku po zmarłym bracie, na stałe mieszkającym w Niemczech, który posiadał obywatelstwo zarówno niemieckie, jak i polskie. Jak wskazała, brat przed śmiercią informował, że zamierza dokonać zapisu, w którym majątek pozostawi rodzeństwu a także żonie i dzieciom, które również są obywatelami RFN. Czytelniczka zatem chciałaby wiedzieć na podstawie jakiego prawa powinno zostać przeprowadzone postępowanie spadkowe i na jakich zasadach?
Zgodnie z prawem prywatnym międzynarodowym spadkodawca w testamencie może poddać sprawę spadkową swojemu prawu ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub z chwili swojej śmierci. Jednakże jeśli testator nie dokona stosownego wskazania, w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.
Wobec braku dostatecznej wiedzy w niniejszej sprawie, domniemać można, iż nabycie spadku po bracie Czytelniczki (spadkodawcy) nastąpić powinno na podstawie prawa niemieckiego. Przemawia za tym fakt, iż brat był obywatelem Niemiec i od lat tam też mieszkał, co z kolei wskazywałoby, iż jeżeli został sporządzony testament to na podstawie prawa niemieckiego.
Jedynym wyjątkiem od powyższego byłoby pozostawienie przez zmarłego nieruchomości w Polsce, wówczas wyłącznie polski sąd jest kompetentny do stwierdzenia nabycia własności tej nieruchomości. Bez względu nawet na fakt, iż spadkodawca w chwili śmierci nie miał polskiego obywatelstwa ani nie przebywał w Polsce.
Zagadnienie spraw spadkowych w prawie niemieckim uregulowane zostało w księdze 5 BGB (odpowiednik polskiego k.c.). Podobnie jak w prawie polskim, niemiecki kodeks cywilny przewiduje dziedziczenie testamentowe i ustawowe.
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po osobie zmarłej w RFN toczy się przed sądem właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy.
Zgodnie z prawem niemieckim, testamenty, które sporządzone zostały u notariusza, z urzędu zdeponowane są w sądzie spadkowym (tzw. Nachlassgericht). Do tego sądu również mogą być zdeponowane testamenty sporządzone ręcznie, jednakże nie jest to obligatoryjne, a uzależnione od woli testatora.
Właściwym jest zatem aby Czytelniczka, jeżeli nie ma wiedzy czy zmarły brat sporządził testament i jakiej był on treści, uzyskała potrzebne informacje z Centralnego Rejestru Testamentów (das Zentrale Testamentregister), który istnieje przy Związkowej Izbie Notariuszy (Bundesnotarkammer).
Zgodnie z prawem niemieckim osoba, która jest w posiadaniu testamentu, lub posiada informację, czy i gdzie znajduje się testament, jest zobowiązania do zgłoszenia tego faktu sądowi spadkowemu pod rygorem m.in. nałożenia kary grzywny. W chwili dostarczenia testamentu należy podać w sądzie imiona, nazwiska oraz adresy innych uczestników postępowania. W przeciwnym razie dane te ustala sąd spadkowy. Co oznacza, iż jeżeli zmarły brat Czytelniczki sporządził testament, a jego żona wiedziała o tym fakcie, to obowiązana była zgłosić to w sądzie, a także podać wszelkie informacje dotyczące pozostałych uczestników postępowania.
Oświadczenie o przyjęciu spadku może zostać wyrażone w sposób dorozumiany. Z kolei oświadczenie o odrzuceniu spadku, np. przez wzgląd na liczne długi zmarłego, zgodnie z prawem niemieckim, powinno zostać złożone w sposób wyraźny, poprzez złożenie stosownego oświadczenia przed sądem spadkowym, w nieprzekraczalnym terminie 6 tygodni od uzyskania wiadomości o śmierci brata.
W sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, nastąpi dziedziczenie ustawowe, według którego w pierwszej kolejności dziedziczą zstępni (dzieci) spadkodawcy, a w razie ich śmierci jego wnuki. Zstępni dziedziczą w równych częściach. W przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, dziedziczą rodzice spadkodawcy, a w razie ich śmierci ich zstępni (dzieci) lub wnuki czyli rodzeństwo lub dzieci rodzeństwa. Małżonek spadkodawcy jest uprawniony do 1/4 spadku, jeśli dziedziczy w zbiegu z dziećmi spadkodawcy albo jego wnukami a do 1/2 spadku, jeśli dziedziczy w zbiegu z rodzicami spadkodawcy, a w razie ich śmierci z ich zstępnymi (dziećmi), czyli rodzeństwem spadkodawcy.
