Jestem historykiem -hobbistą, za pomocą przenośnego wykrywacza metali od lat penetruję całą okolicę. Wiem, że w przypadku znalezienia cennego historycznie znaleziska powinienem je oddać do muzeum. Dowiedziałem się jednak niedawno, że już samo posiadanie wykrywacza metali jest nielegalne i zakazane prawem podobno jest również prowadzenie takich poszukiwań na własną rękę. Co mówią o tym przepisy prawa? Jeśli to jest nielegalne, jaka odpowiedzialność karna mi grozi?
Kwestie dotyczące poszukiwania skarbów i tzw. "poszukiwaczy skarbów" regulują przepisy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich i architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych. Przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie wykluczają prowadzenia poszukiwań przy użyciu sprzętu elektronicznego, w tym wykrywaczy metali. Osoba, która chce takie poszukiwania prowadzić musi jednak spełnić określone warunki, przede wszystkim uzyskać pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Konieczność uzyskania takiego pozwolenia ma między innymi na celu wykluczenie możliwości prowadzenia poszukiwań na terenach zabytków archeologicznych. Do wniosku o wydanie pozwolenia należy dołączyć zgodę właściciela terenu przyszłych poszukiwać, gdyż ich prowadzenie bez takiej zgody naruszałoby konstytucyjną zasadę poszanowania własności. Pozwolenie na prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków może określać warunki które zapobiegną uszkodzeniu lub zniszczeniu zabytku.
W przypadkach, kiedy tzw. "poszukiwacze skarbów" prowadzą poszukiwania bez wymaganego pozwolenia, naruszają prawo. Odpowiedzialność prawną za naruszenia w/w ustawy zawarta jest w rozdziale 11 ustawy. Należy w szczególności zwrócić uwagę na treść art. 111, który stanowi, że każdy, kto bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia poszukuje ukrytych lub porzuconych zabytków, w tym przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Zatem poszukiwanie skarbów bez pozwolenia jest czynem karalnym. Sąd może też orzec wobec sprawcy przepadek narzędzi i przedmiotów, które służyły mu lub były przeznaczone do poszukiwań, chociażby nie stanowiły jego własności, przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z poszukiwań, a także obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego lub zapłaty równowartości wyrządzonej szkody.
Przepisy nie wskazują natomiast odpowiedzialności karnej za posiadanie urządzeń do wykrywania metali, zatem jego posiadanie jest prawem dozwolone, o ile używane w granicach prawa.
Prowadzenie działalności poszukiwawczej bez pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków jest zdecydowanie szkodliwe, może prowadzić do uszkodzenia zabytków, zacierania śladów cennych dla badaczy i archeologów. Osobom, które odkryły bądź przypadkowo znalazły zabytek archeologiczny, przysługuje nagroda przyznawana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W myśl przepisów "przedmioty będące zabytkami archeologicznymi odkrytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych, stanowią własność Skarbu Państwa". W przypadku zawłaszczenia takiego przedmiotu, zniszczenia lub uszkodzenia osobie, która dokonała takiego czynu może grozić odpowiedzialność karna.
