Nasza 75-letnia babcia wzięła w kilku parabankach pożyczki, aby je spłacać stale zaciąga kolejne. Obawiamy się, że wpadła w spiralę długów. Musimy jej pomagać finansowo, bo spłata zobowiązań pochłania większość jej emerytury. Czy istnieje jakiś skuteczny sposób, aby ją powstrzymać przed zaciąganiem kolejnych pożyczek? Babcia wprawdzie jest nie jest osobą ubezwłasnowolnioną, jednak postępuje czasem nieracjonalnie.
Jeżeli Państwa racjonalne argumenty nie odnoszą zamierzonego skutku, babcia nadal zaciąga pożyczki to ma do tego prawo jako osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prawna ingerencja w sferę życiową drugiego człowieka, wszelkie próby zmiany zamierzonych czy poczynionych przez tę osobę (Państwa babcię) decyzji niestety nie jest możliwa bez ubezwłasnowolnienia częściowego bądź dalej idącego ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Ubezwłasnowolnienie częściowe ma charakter fakultatywny, a sąd, uwzględniając całokształt sytuacji życiowej i rodzinnej osoby mającej ograniczoną zdolność do prowadzenia swoich zwykłych spraw, ocenia, czy ubezwłasnowolnienie częściowe jest celowe. Jak niejednokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy - ubezwłasnowolnienie częściowe ma na celu ochronę interesu osobistego lub majątkowego osoby fizycznej oraz interesu jej otoczenia. Przesłanką podstawową ubezwłasnowolnienia częściowego jest potrzeba udzielenia pomocy dla prowadzenia spraw osoby fizycznej i decydowania o jej sytuacji, choć osoba taka może kierować swoim postępowaniem. Przyczyną tej potrzeby jest dysfunkcja mentalna wywołana ściśle określonymi przyczynami, wskazanymi w art. 16 § 1 k.c. wskazuje enumeratywnie trzy grupy przyczyn dysfunkcji mentalnej, uzasadniającej potrzebę pomocy w prowadzeniu jej spraw: 1) chorobę psychiczną, 2) niedorozwój umysłowy, 3) zaburzenia psychiczne, takie jak pijaństwo lub narkomania. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 05.02.1965 r. (sygn. akt I CR 399/64) wywiódł, że przejawem zaburzeń psychicznych może być także hulaszczy tryb życia i trwonienie majątku, co może stanowić przyczynę dysfunkcji wskazanej w art. 16 § 1 k.c. i w okolicznościach wskazanych w tym przepisie uzasadniać może częściowe ubezwłasnowolnienie. Zatem chcąc wpłynąć na postępowanie babci, możecie Państwo spróbować wnioskować o jej ubezwłasnowolnienie próbując wykazać związek zadłużania się babci jako następstwo jednej z dysfunkcji wskazanej w przepisie wskazanym powyżej.
Trudno jest wypowiedzieć się czy w przypadku Państwa babci rzeczywiście zachodzi przesłanka do ubezwłasnowolnienia częściowego i czy przytoczone we wniosku argumenty byłyby trafne z punktu widzenia sądu. Być może spirala długów, w jakiej znajduje się Państwa babcia ma inne podłoże aniżeli lekkomyślne, nieracjonalne postępowanie, np. chęć pomocy innym członkom rodziny (czego babcia być może nie chce ujawnić), brak dostatecznej ilości środków pieniężnych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych (np. lekarstwa) itp.
Z prawnego punktu widzenia nie ma możliwości zablokowania przez osoby trzecie możliwości zadłużania się Państwa babci jak tylko ubezwłasnowolnienie i ustanowienie kuratora.
Jeżeli natomiast sama zainteresowana chciałaby skutecznie uwolnić się od długów, możliwe jest wszczęcie i przeprowadzenie upadłości konsumenckiej. Jest to jednak rozwiązanie ostateczne, gdyż niesie za sobą nieodwracalne konsekwencje m.in. sprzedaż (w drodze licytacji) całego majątku upadłego. Decyzja taka zatem winna być przemyślana i podjęta w razie absolutnej konieczności.
